W dniu 21 lutego 2025 r. Sejm uchwalił ustawę o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (dalej: Ustawa). Ustawa ta określa warunki dostępu cudzoziemców do rynku pracy, organy właściwe oraz tryb postępowania w tych sprawach. Celem ustawy o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest ograniczenie występujących nadużyć, usprawnienie procedur dotyczących powierzania pracy cudzoziemcom, zmniejszenie zaległości załatwiania spraw przez urzędy oraz pełna elektronizacja postępowań. Co zatem zmieni się w zatrudnianiu cudzoziemców?
Pełna elektronizacja procedur związanych z uzyskaniem zezwolenia na pracę cudzoziemców
Zgodnie z ustawą wniosek o wydanie zezwolenia na pracę oraz dokumenty dotyczące wniosku składać się będzie za pomocą systemu teleinformatycznego, a wniosek złożony w inny sposób pozostawia się bez rozpoznania. Również środek zaskarżenia w sprawie wydania zezwolenia na pracę składa się za pomocą systemu teleinformatycznego (złożenie środka zaskarżenia w inny sposób jest niedopuszczalne). Podobnie będzie w przypadku powiadomień, np. o zmianie siedziby lub miejsca pobytu stałego, nazwy lub formy prawnej, czy o niepodjęciu przez cudzoziemca pracy w okresie 2 miesięcy od początkowej daty ważności zezwolenia na pracę.
W uzasadnieniu wskazuje się, że będzie to realizowane za pomocą systemów teleinformatycznych działających już obecnie, których funkcjonalności zostaną rozbudowane i dostosowane w taki sposób, aby możliwy był szybki dostęp do potrzebnych informacji posiadanych przez właściwe instytucje.
Zwiększenie roli Publicznych Służb Zatrudnienia (dalej: PSZ)
Zwiększenie roli PSZ wynika z regulacji oświadczeń o powierzeniu pracy cudzoziemcowi. Oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi w dalszym ciągu będą mogły dotyczyć pracy cudzoziemca przez okres do 24 miesięcy. Taki okres wykonywania pracy przez cudzoziemca na podstawie oświadczenia powoduje, że powiatowe urzędy pracy, wpisując oświadczenia do ewidencji oświadczeń, przejmują znaczną część zadań właściwych organów administracji rządowej (tj. wojewodów) w zakresie legalizacji zatrudnienia cudzoziemców. Odkąd bowiem wydłużeniu uległ okres powierzenia pracy cudzoziemcom na podstawie oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi, oświadczenia te są wykorzystywane w znacznie szerszym stopniu niż zezwolenia na pracę wydawane przez urzędy wojewódzkie.
Ponadto rolę PSZ w procesie wydawania zezwoleń na pracę znacząco zwiększy możliwość określenia przez starostę listy zawodów, w których nie będą wydawane zezwolenia na pracę cudzoziemcom zamierzającym podjąć pracę na terenie danego powiatu. Takie listy będą ustalane w razie trudnej sytuacji na lokalnym rynku pracy, uzasadniającej ograniczenie możliwości podjęcia pracy przez cudzoziemców na terenie powiatu. Przy określaniu listy starosta będzie brać pod uwagę stopę bezrobocia oraz zwolnienia grupowe na lokalnym rynku pracy. Listę zatwierdzać będzie wojewoda, dokonując wpisu do rejestru list zawodów. Rejestr prowadzić będzie natomiast Minister właściwy do spraw pracy – w podziale na powiaty i województwa i umieszczać go na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej oraz w systemie teleinformatycznym.
Takim elementem, który składa się na zwiększenie roli PSZ, jest również wprowadzenie do ustawy przepisów, które będą zakładały utworzenie w powiatowych urzędach pracy punktów dla cudzoziemców. Celem działania takich punktów jest w szczególności udzielanie zainteresowanym cudzoziemcom informacji na temat warunków legalnej pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a także pomocy prawnej i administracyjnej w zakresie dostępu do rynku pracy.
Zmniejszenie liczby procedur
Ustawa nie przewiduje informacji starosty na temat możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy, której uzyskanie jest obecnie warunkiem wydania zezwolenia na pracę cudzoziemca. Ma ją zastąpić możliwość określenia przez starostę listy zawodów, w których nie będą wydawane zezwolenia na pracę cudzoziemcom zamierzającym podjąć pracę na terenie danego powiatu (o której mowa powyżej). Ponadto w związku z rezygnacją z instytucji testu rynku pracy Ustawa przewiduje także rezygnację z instytucji przedłużenia zezwolenia na pracę. Nie ma bowiem obecnie powodu utrzymywania odrębnej procedury dla podmiotów kontynuujących współpracę z cudzoziemcem. Dotychczas podmiot, który wystąpił z wnioskiem o wydanie przedłużenia zezwolenia na pracę, był bowiem zwolniony z obowiązku złożenia informacji starosty o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy.
Przeciwdziałania wyzyskowi cudzoziemców i zaniżaniu standardów na rynku pracy
W ustawie wprowadzono obligatoryjną przesłankę odmowy udzielenia zezwolenia na pracę, gdy pracodawca nie dopełnia obowiązku zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego pracowników lub innych osób objętych obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym albo nie zgłasza do ubezpieczenia społecznego rolników (KRUS) pomocników rolnika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników, lub zalega z uiszczeniem podatków, z wyjątkiem przypadków, gdy uzyskał przewidziane prawem zwolnienie, odroczenie, rozłożenie na raty zaległych płatności lub wstrzymanie w całości wykonania decyzji właściwego organu.
Wydania zezwolenia będzie się też odmawiać, gdy podmiot zatrudniający nie prowadzi działalności uzasadniającej powierzenie pracy danemu cudzoziemcowi w danym okresie, w tym ma zawieszone wykonywanie działalności gospodarczej, został wykreślony z właściwego rejestru lub jego działalność jest w stanie likwidacji, lub został ustanowiony lub działa w celu ułatwiania cudzoziemcom wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Rozwiązanie to ma celu zapobieganie nadużyciom polegającym na wykorzystywaniu zezwoleń na pracę do celów innych niż wykonywanie pracy. Biorąc pod uwagę, że projektowana przesłanka ma charakter ogólny i może rodzić wątpliwości co do zakresu jej stosowania, to określono też przykładowe okoliczności, które należy wziąć pod uwagę, dokonując ustaleń, czy podmiot zatrudniający został ustanowiony lub prowadzi działalność gospodarczą głównie w celu ułatwiania cudzoziemcom wjazdu na terytorium RP.
Nielegalne zatrudnienie
Regulacja zakłada zaostrzenie sankcji za nielegalne zatrudnianie cudzoziemców. Złamanie przepisów zagrożone ma być karą grzywny w wysokości od 3000 zł do 50 000 zł (obecnie od 1000 zł do 30 000 zł) za każdy przypadek takiego zatrudnienia. Zdaniem projektodawcy niska wysokość kar powoduje, że podmioty powierzające pracę często uwzględniają w kosztach prowadzonej działalności wysokość potencjalnych kar związanych z nielegalnym powierzeniem pracy cudzoziemcowi i w sposób świadomy decydują się na powierzenie pracy wbrew przepisom prawa.
