Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 17 ust. 1 tej ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Dotychczasowa praktyka pokazuje, że brak szczegółowego uregulowania przesłanek utraty prawa do zasiłku chorobowego powoduje problemy interpretacyjne. Przygotowany przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw ma to zmienić [link: https://legislacja.gov.pl/projekt/12390903/katalog/13090397#13090397].
Definicja „pracy zarobkowej”
Proponuje się zdefiniowanie „pracy zarobkowej” dotychczas niezdefiniowanej w przepisach prawnych z zakresu ubezpieczeń społecznych. „Pracą zarobkową” ma być każda czynność mająca charakter zarobkowy, niezależnie od stosunku prawnego będącego podstawą jej wykonania, z wyłączeniem czynności incydentalnych, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności. W przypadkach sporadycznych, incydentalnych i wymuszonych okolicznościami przejawów aktywności zawodowej przyjęto zatem możliwość wyłączenia stosowania tego przepisu. W uzasadnieniu projektu wskazuje się, że w efekcie zmian ubezpieczony będzie mógł podjąć czynności, których zaniechanie mogłoby prowadzić m.in. do znacznych strat finansowych dla pracodawcy czy kontrahenta (np. podpisanie faktur, listów przewozowych, innych dokumentów) bez odebrania świadczenia.
Definicja „aktywności niezgodnej z celem zwolnienia od pracy”
Zdefiniowane ma być również pojęcie „aktywności niezgodnej z celem zwolnienia od pracy”, które ma oznaczać wszelkie działania utrudniające lub wydłużające proces leczenia lub rekonwalescencję, z wyłączeniem zwykłych czynności dnia codziennego lub czynności incydentalnych, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności.
Nowa przesłanka utraty prawa do zasiłku chorobowego
W projekcie rozszerzono katalog przesłanek utraty prawa do zasiłku o przypadek, gdy osoba przebywa w innym miejscu niż wskazane w tym zwolnieniu lub zawiadomieniu jako adres pobytu w okresie niezdolności do pracy. Wyjątek ma stanowić sytuacja, w której ubezpieczony udokumentuje, że nieobecność ta była uzasadniona względami zdrowotnymi lub koniecznością podjęcia czynności incydentalnych, których pojęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności. W uzasadnieniu nowelizacji podaje się jako przykłady sytuacje, w których ubezpieczony odbywał wizytę u lekarza, rehabilitację, udał się na badania, do apteki lub na spacer w ramach rekonwalescencji.
Kiedy chory będzie mógł jechać za granicę?
Miejscem wskazanym w zwolnieniu lub zawiadomieniu będzie mógł być adres pobytu w innym państwie, jeżeli będzie to uzasadnione zaleceniami lekarza (np. zaleceniem lekarza do zmiany środowiska i klimatu z uwagi na stan zdrowia) lub innymi istotnymi okolicznościami (np. możliwością zapewnienia osobie chorej opieki przez osobę zamieszkałą w innym kraju). Jeżeli jednak adresem pobytu ubezpieczonego wskazanym w zwolnieniu lekarskim lub zawiadomieniu będzie adres w państwie, w którym na zlecenie ZUS istnieje możliwość przeprowadzenia kontroli, nie jest konieczne spełnienie żadnych dodatkowych warunków. Będzie to miało zastosowanie przede wszystkim w przypadku państw członkowskich Unii Europejskiej, ale również w przypadku niektórych innych państw, z którymi Polska zawarła umowy dwustronne w dziedzinie zabezpieczenia społecznego, np. Macedonii.
Co w przypadku, gdy osoba ubezpieczona spełnia warunki do podlegania ubezpieczeniom społecznym z co najmniej dwóch tytułów do tych ubezpieczeń?
W przypadku spełniania warunków do podlegania ubezpieczeniom społecznym z co najmniej dwóch tytułów do tych ubezpieczeń, niezdolność do pracy z powodu choroby dotyczy każdego z tych tytułów, chyba że wystawiający zwolnienie od pracy wskaże w orzeczeniu, że praca zarobkowa w ramach określonego tytułu może być wykonywana z uwagi na rodzaj tej pracy. Jako przykład w uzasadnieniu projektu wskazuje się chirurga ze złamanym palcem, który jest niezdolny do pracy chirurga w szpitalu, ale z powodzeniem może wykonywać pracę nauczyciela akademickiego prowadzącego wykłady z chirurgii. W takiej sytuacji możliwe będzie pobieranie zasiłku chorobowego z jednego tytułu, a z drugiego tytułu wynagrodzenia za pracę. Niezdolność do pracy jest bowiem pojęciem rodzajowo odrębnym od pojęcia choroby. Niezdolność do pracy jako rodzaj ryzyka ubezpieczeniowego jest pojęciem prawnym, na którego treść składa się określony rodzaj wpływu choroby na zdolność do pracy.
