Wprowadzenie nowych regulacji w zakresie bezpieczeństwa produktów w UE
W dniu 10 maja 2023 roku przyjęto Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/988[1](dalej jako: „GPSR”), które zastępuje dotychczas obowiązującą dyrektywę 2001/95/WE w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów. Nowe przepisy wprowadzają rozwiązania mające na celu zwiększenie bezpieczeństwa produktów konsumenckich, szczególnie w kontekście sprzedaży online oraz rozwoju technologii cyfrowych. GPSR zacznie obowiązywać 13 grudnia 2024 r.
GPSR dąży do ochrony konsumentów i ich bezpieczeństwa poprzez zapewnienie im prawa do bezpiecznych produktów oraz odpowiednich środków w celu wyegzekwowania tego prawa. Należy zwrócić uwagę na to, że produkty przeznaczone wyłącznie do zastosowań profesjonalnych, które na późniejszym etapie trafią na rynek konsumencki, również powinny podlegać przepisom GPSR. Dzieje się tak, dlatego że produkty występujące w obrocie profesjonalnym mogą następnie trafić w ręce konsumentów, którzy nie posiadają takiej wiedzy technicznej lub nie mogą zagwarantować specjalnych warunków użytkowania, jak profesjonaliści i w efekcie produkty te mogą stwarzać ryzyko dla zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów.
GPSR ma zastosowanie do produktów wprowadzanych do obrotu lub udostępnianych na rynku, niezależnie od tego, czy są nowe, używane, naprawione lub odnowione. Dzięki GPSR konsumenci zyskują prawo do łatwego zgłaszania wadliwych produktów oraz informacji o zagrożeniach, a organy nadzoru rynku uzyskały dodatkowe uprawnienia, w tym możliwość usuwania niebezpiecznych treści z interfejsów online.
Kogo dotyczą zmiany?
Rozporządzenie obejmuje podmioty działające na rynku produktów konsumpcyjnych, w tym producentów, importerów, dystrybutorów i dostawców internetowych platform handlowych (marketplace’ów). Szczególny nacisk położono na dostawców internetowych platform handlowych, które odgrywają kluczową rolę w zapobieganiu sprzedaży produktów niebezpiecznych.
Obowiązki podmiotów gospodarczych wynikające z GPSR
Nowe przepisy określają szczegółowe obowiązki dla kluczowych uczestników łańcucha dostaw produktów konsumenckich. Podział obowiązków zależy od statusu danego podmiotu gospodarczego:
1.PRODUCENCI
Producenci są głównymi podmiotami odpowiedzialnymi za zapewnienie, że wprowadzane na rynek produkty są bezpieczne. Do ich obowiązków należą m.in.:
Projektowanie i produkcja bezpiecznych produktów:
Produkty muszą spełniać ogólne wymaganie bezpieczeństwa, a potencjalne ryzyka powinny być minimalizowane już na etapie projektowania.
Przeprowadzanie analizy ryzyka i sporządzanie dokumentacji technicznej:
Przed wprowadzeniem produktów do obrotu producent powinien przeprowadzić wewnętrzną analizę ryzyka oraz sporządzić dokumentację techniczną zawierającą co najmniej ogólny opis produktu i jego zasadnicze właściwości istotne dla oceny jego bezpieczeństwa.
Oznaczenie produktu i identyfikacja:
Producent powinien podać swoje dane identyfikujące, a także zapewnić, aby produkty były opatrzone informacjami umożliwiającymi ich identyfikację. Informacje te umieszcza się na produkcie, a jeżeli nie jest to możliwe – na opakowaniu lub w dokumencie dołączonym do produktu. Jeżeli zachodzi taka potrzeba, producent powinien dołączyć do produktu jasne instrukcje i informacje na temat bezpieczeństwa w języku łatwo zrozumiałym przez konsumentów, określonym przez państwo członkowskie, w którym dany produkt jest udostępniany. Odpowiednie informacje identyfikujące powinny być również podawane w przypadku udostępniania produktów online lub w inny sposób na odległość tak, aby konsumenci mogli korzystać z tych samych informacji, udostępnianych w Internecie i poza nim.
Monitorowanie i reagowanie:
Producenci są zobowiązani do monitorowania bezpieczeństwa swoich produktów i reagowania na zgłoszenia o potencjalnym ryzyku. W przypadku wykrycia niebezpiecznych produktów muszą podjąć działania naprawcze, takie jak wycofanie produktu z rynku. Producent ma obowiązek zgłaszać wypadki związane z produktem odpowiednim organom nadzoru oraz udostępniać informacje konsumentom.
2. IMPORTERZY
Importerzy są odpowiedzialni za wprowadzanie na rynek UE produktów wyprodukowanych poza Unią. Ich obowiązki obejmują m.in.:
Weryfikacja zgodności:
Importerzy muszą upewnić się, że produkt spełnia wymogi bezpieczeństwa i posiada odpowiednią dokumentację techniczną przygotowaną przez producenta.
Oznaczenie produktu i identyfikacja:
Na produkcie muszą znaleźć się dane kontaktowe importera oraz inne oznaczenia pozwalające na identyfikację produktu. Jeżeli zachodzi taka potrzeba, Importerzy zapewniają, aby do importowanego przez nich produktu były dołączone jasne instrukcje i informacje na temat bezpieczeństwa w języku łatwo zrozumiałym dla konsumentów, określonym przez państwo członkowskie, w którym produkt jest udostępniany na rynku.
Przechowywanie dokumentacji i monitorowanie rynku:
Importerzy muszą przechowywać kopię dokumentacji technicznej i udostępniać ją organom nadzoru na żądanie. Importerzy mają obowiązek śledzenia ryzyk związanych z produktami, które wprowadzają na rynek, oraz reagowania na zgłoszenia o niebezpiecznych produktach.
3. DYSTRYBUTORZY
Dystrybutorzy uczestniczą w obrocie produktami i są odpowiedzialni za ich bezpieczne udostępnienie konsumentom. Ich obowiązki to m.in.:
Weryfikacja stanu produktu przed udostępnieniem na rynku:
Dystrybutorzy muszą upewnić się, że produkt posiada wymagane oznaczenia, instrukcje obsługi i informacje o bezpieczeństwie.
Reagowanie na zagrożenia:
W przypadku, w którym dystrybutor stwierdzi lub ma powody, by przypuszczać, że produkt jest produktem niebezpiecznym lub nie jest zgodny z wymaganiami GPSR, dystrybutor może wstrzymać się z udostępnieniem produktu na rynku. W przypadku jak powyżej, ale już po udostępnieniu produktu na rynku, dystrybutor powinien o tym poinformować producenta, importera oraz organy nadzoru rynku i współpracować przy działaniach naprawczych.
Przechowywanie informacji:
Dystrybutorzy muszą udostępniać organom nadzoru informacje o pochodzeniu i odbiorcach produktu, aby umożliwić jego identyfikację.
4. DOSTAWCY INTERNETOWYCH PLATFORM HANDLOWYCH
Dostawcy platform online odgrywają kluczową rolę w zapewnianiu bezpieczeństwa produktów sprzedawanych w Internecie. Ich obowiązki to m.in.:
Zapobieganie sprzedaży niebezpiecznych produktów:
Dostawcy platform muszą monitorować treści zamieszczane na ich interfejsach online i usuwać oferty produktów, które nie spełniają wymogów bezpieczeństwa. Platformy powinny wdrożyć wewnętrzne mechanizmy monitorowania i usuwania niebezpiecznych ofert.
Identyfikowalność produktów:
Platformy są zobowiązane do wyświetlania informacji o bezpieczeństwie i identyfikacji produktów (np. nazwa producenta, importera, instrukcje bezpieczeństwa).
Współpraca z organami nadzoru rynku i rejestracja w systemie Safety Gate:
Na żądanie organów publicznych platformy muszą usuwać oferty sprzedaży niebezpiecznych produktów oraz podejmować inne środki zapobiegawcze. Platformy muszą być zarejestrowane w systemie Safety Gate i ustanowić punkt kontaktowy do obsługi zgłoszeń związanych z bezpieczeństwem produktów. Platformy muszą szybko reagować na nakazy organów nadzoru i powiadomienia dotyczące niebezpiecznych produktów.
Produkty wyłączone z zakresu stosowania GPSR
- produkty lecznicze do stosowania u ludzi, weterynaryjne produkty lecznicze;
- żywność;
- pasze;
- żywe rośliny i zwierzęta, organizmy zmodyfikowane genetycznie oraz mikroorganizmy zmodyfikowane genetycznie stosowane w sposób ograniczony, a także produkty z roślin i zwierząt bezpośrednio związanych z ich przyszłym rozmnażaniem;
- produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego i produkty pochodne;
- produkty ochrony roślin;
- sprzęt wykorzystywany przez konsumentów do przemieszczania się lub podróży, w przypadku gdy jest on obsługiwany bezpośrednio przez usługodawcę w ramach usługi transportowej świadczonej konsumentom i nie jest obsługiwany przez samych konsumentów;
- statki powietrzne, o których mowa w art. 2 ust. 3 lit. d) rozporządzenia (UE) 2018/1139;
- antyki.
Sankcje za naruszenie przepisów GPSR
Rozporządzenie GPSR nie określa szczegółowych sankcji za naruszenie jego przepisów – kwestie te mają być uregulowane przez poszczególne państwa członkowskie UE. GPSR stanowi natomiast, że przewidziane sankcje muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. W Polsce nadal trwają prace nad projektem ustawy dostosowującej system nadzoru nad ogólnym bezpieczeństwem produktów w Polsce do jednolitych ram prawnych ustanowionych przez GPSR [link do przebiegu procesu legislacyjnego – LINK].
Zgodnie z projektem polskiej ustawy o nadzorze nad ogólnym bezpieczeństwem produktów organami nadzoru rynku będą Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz wojewódzcy inspektorzy Inspekcji Handlowej. Górne granice administracyjnych kar pieniężnych wymierzanych podmiotom gospodarczym za nieprzestrzeganie przepisów GPSR, mają wynosić od 40 000 zł do 1 000 000 zł, w zależności od statusu danego podmiotu oraz rodzaju naruszenia.
Jeśli masz wątpliwości czy lub jak stosować rozporządzenie GPSR, skontaktuj się z nami – pomożemy w analizie przepisów i dostosowaniu działalności do nowych wymagań.
[1] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/988 z dnia 10 maja 2023 r. w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów, zmieniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1025/2012 i dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1828 oraz uchylające dyrektywę 2001/95/WE Parlamentu Europejskiego i Rady i dyrektywę Rady 87/357/EWG
