Stanowisko TSUE w sprawie kredytów frankowych
Przedstawiamy tłumaczenie stanowiska Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dotyczące kredytów frankowych (tj. wyrok w sprawie C-260/18 – Kamil Dziubak i Justyna Dziubak przeciwko Raiffeisen Bank International AG). Tłumaczenie wykonała nasza aplikantka radcowska Anna Antkowicz.
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej PRESS RELEASE nr 129/19
Luksemburg, 3 października 2019 r.
Wyrok w sprawie C-260/18 – Kamil Dziubak i Justyna Dziubak przeciwko Raiffeisen Bank International AG
W umowach kredytowych zawieranych w Polsce i indeksowanych do waluty obcej, nieuczciwe warunki umów odnoszące się do różnic kursowych nie mogą być zastąpione ogólnymi przepisami polskiego prawa cywilnego.
Jeżeli po usunięciu nieuczciwych postanowień umownych, charakter głównego przedmiotu tych umów może ulec zmianie, w tym sensie, że nie byłyby one już indeksowane do waluty obcej, a jednocześnie podlegałyby stopie procentowej opartej na tej walucie, przepisy UE nie stoją na przeszkodzie unieważnieniu tych umów.
W 2008 r. Kamil Dziubak i Justyna Dziubak („kredytobiorcy”) zawarli z Bankiem Raiffeisen umowę kredytu hipotecznego określonego w polskich złotych (PLN), ale indeksowanego do franka szwajcarskiego (CHF). W związku z tym, o ile środki zostały udostępnione w PLN, należna kwota i miesięczne spłaty zostały wyrażone w CHF w taki sposób, że spłaty musiały zostać pobrane w PLN z rachunku bankowego kredytobiorcy. W momencie uruchomienia kredytu zadłużenie pozostające do spłaty i wyrażone w CHF było ustalane na podstawie kursu kupna PLN-CHF stosowanego przez Raiffeisen w dniu uruchomienia kredytu, natomiast spłaty miesięczne obliczane były zgodnie z kursem sprzedaży PLN-CHF stosowanym przez ten bank w momencie, gdy stały się wymagalne. Po zawarciu umowy kredytowej indeksowanej do CHF kredytobiorcy korzystali ze stopy procentowej opartej na kursie tej waluty, który był niższy od kursu obowiązującego dla PLN, ale byli narażeni na ryzyko kursowe wynikające ze zmian kursu PLN-CHF.
Pożyczkobiorcy wnieśli skargę do Sądu Okręgowego w Warszawie, wnosząc o stwierdzenie nieważności przedmiotowej umowy pożyczki na tej podstawie, że postanowienia tej umowy przewidujące zastosowanie różnicy w kursie wymiany, polegające na odwołaniu się do kursu kupna w celu wypłaty środków finansowych i kursu sprzedaży w celu ich spłaty, były niezgodnymi z prawem oraz były nieuczciwymi warunkami, które nie były dla nich wiążące zgodnie z dyrektywą w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich [1] , i których usunięcie doprowadziłoby do rozwiązania umowy.
Według kredytobiorców, po usunięciu spornych warunków, niemożliwe byłoby ustalenie prawidłowego kursu walutowego, w wyniku czego umowa nie mogłaby dalej istnieć. Ponadto twierdzą oni, że nawet gdyby okazało się, że umowa pożyczki mogłaby zostać wykonana bez tych warunków jako umowa pożyczki wyrażona w PLN, ale nie indeksowana do CHF, pożyczka nadal podlegałaby korzystniejszemu oprocentowaniu z CHF.
Odnosząc się do wyroku w sprawie Kásler [2] , w którym Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że w pewnych okolicznościach sąd krajowy może zastąpić nieuczciwy warunek – przepisem prawa krajowego w celu przywrócenia równowagi między stronami umowy i utrzymania ważności umowy, sąd polski zwrócił się do Trybunału z pytaniem, czy po ich usunięciu, nieuczciwe warunki mogą zostać zastąpione ogólnymi przepisami prawa polskiego, które przewidują, że skutek wyrażony w umowie powinien zostać zastąpiony skutkami wynikającymi z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów.
Sąd polski zwrócił się również z pytaniem, czy dyrektywa pozwala mu na unieważnienie umowy, w przypadku gdy utrzymanie umowy bez nieuczciwych warunków prowadziłoby do zmiany charakteru jej głównego przedmiotu, ponieważ nawet jeśli przedmiotowa pożyczka nie byłaby już indeksowana do CHF, odsetki byłyby nadal naliczane na podstawie stopy procentowej stosowanej dla tej waluty.
W dzisiejszym wyroku Trybunał stwierdził przede wszystkim, że możliwość zastąpienia ustanowiona przez wyrok w sprawie Kásler jest ograniczona do przepisów uzupełniających prawa krajowego lub przepisów mających zastosowanie w przypadku osiągnięcia porozumienia przez strony i opiera się między innymi na tym, że przepisy te nie zawierają nieuczciwych postanowień.
Przyjmuje się, że przepisy te odzwierciedlają równowagę, jaką ustawodawca krajowy zamierzał ustanowić między wszystkimi prawami i obowiązkami stron określonych umów, w przypadku gdy strony nie odstąpiły od standardowej zasady ustanowionej przez ustawodawcę krajowego dla danych umów lub wyraźnie wybrały możliwość zastosowania zasady ustanowionej w tym celu przez ustawodawcę krajowego. Wydaje się jednak, że wspomniane przepisy ogólne prawa polskiego nie zostały poddane przez ustawodawcę szczegółowej ocenie w celu ustalenia tej równowagi, tak że nie korzystają one z domniemania, że nie są nieuczciwe.
W konsekwencji Trybunał stwierdził, że przepisy te nie mogą zaradzić brakom w umowie spowodowanym usunięciem nieuczciwych postanowień, które się w niej pojawiły.
W tym kontekście Trybunał stwierdził, że ponieważ możliwość zastąpienia ma na celu zapewnienie osiągnięcia ochrony konsumentów poprzez zabezpieczenie rzeczywistych i rzeczywistych interesów konsumentów przed ewentualnymi szkodliwymi konsekwencjami, które mogłyby wynikać z całości rozpatrywanej umowy, konsekwencje te należy oceniać w odniesieniu do obecnych lub możliwych do przewidzenia okoliczności w czasie trwania postępowania w sprawie usunięcia danych nieuczciwych warunków, a nie tych, które istniały w chwili zawarcia umowy.
Trybunał przypomniał następnie, że zgodnie z dyrektywą umowa, z której usunięto nieuczciwe warunki, pozostaje wiążąca dla stron w odniesieniu do pozostałych zawartych w niej warunków, pod warunkiem, że może ona nadal istnieć po usunięciu nieuczciwych warunków i że taka ciągłość umowy jest prawnie możliwa na podstawie przepisów prawa krajowego. W tym względzie Trybunał przypomniał, że zdaniem sądu krajowego, po zniesieniu warunków dotyczących różnic kursowych, charakter głównego przedmiotu umowy wydaje się być zmieniony przez skumulowany skutek rezygnacji z indeksacji na rzecz CHF oraz dalsze stosowanie stopy procentowej opartej na stopie CHF. Ponieważ taka zmiana wydaje się prawnie niemożliwa w świetle polskiego prawa, dyrektywa nie stoi na przeszkodzie unieważnieniu przedmiotowej umowy przez polski sąd.
W tym względzie Trybunał podkreślił, że skreślenie spornych warunków prowadziłoby nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji i różnicy kursowej, lecz również pośrednio do utraty ryzyka walutowego, które jest bezpośrednio związane z indeksacją kredytu do waluty. Trybunał przypomniał, że warunki dotyczące ryzyka walutowego określają główny przedmiot umowy pożyczki indeksowanej do waluty obcej w taki sposób, że obiektywna możliwość utrzymania spornej umowy pożyczki wydaje się w każdym razie niepewna.
Wreszcie Trybunał przypomniał, że w sytuacji, gdy konsument woli nie powoływać się na ustanowiony przez dyrektywę system ochrony przed nieuczciwymi warunkami, nie ma on zastosowania. W tym względzie Trybunał wyjaśnił, że zgodnie z tym systemem konsument powinien mieć również możliwość odmowy ochrony przed szkodliwymi konsekwencjami wynikającymi ze stwierdzenia nieważności umowy jako całości, jeżeli konsument nie chce skorzystać z tej ochrony.
Pełną treść wyroku znajdziecie Państwo TUTAJ
[1] – Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. L 95, s. 29).
[2] – Sprawa: C-26/13Kásler i Káslerné Rábai, zob. również publikacja prasowa nr 66/14.
grafika: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Emblem_of_the_Court_of_Justice_of_the_European_Union.svg udostępniony na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa
Dokument nieoficjalny, sporządzony na użytek mediów, który nie wiąże w żaden sposób Trybunału Sprawiedliwości. Pełny tekst wyroku jest publikowany na stronie internetowej CURIA.
4 / 10 / 2019
