Wydarzenia Kancelarii
Ostrowski i Wspólnicy

Dyrektywa Omnibus: Informowanie o obniżkach cen – nowe zasady i praktyczne wyjaśnienia

Od 1 stycznia 2023 r. został wprowadzony do naszego porządku prawnego obowiązek ujawniania tzw. ceny „wyjściowej” / ”wcześniejszej”, a coraz częściej nazywanej „omnibusowej” – nazwa wywodzi się od tzw. Dyrektywy Omnibus, która jest podstawą zmiany w naszych przepisach krajowych. Praktyka przedsiębiorców pokazuje, iż jest wiele wątpliwości, jak prawidłowo zastosować się do nowych regulacji. W związku z tym, przygotowaliśmy praktyczny zestaw informacji, który może ułatwić „zmierzenie” się z nowymi obowiązkami, tym bardziej iż ich nieprzestrzeganie wiąże się z dotkliwymi dla organizacji sankcjami. 

Przeczytaj poniżej albo pobierz w wersji PDF [TUTAJ].

Podstawowe informacje 

Obowiązek ujawniania tzw. ceny „wyjściowej” / ”wcześniejszej”, a coraz częściej nazywanej „omnibusowej”, został wprowadzony do ustawy z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług (Dz.U.2023.168 t.j. z dnia 23 stycznia 2023 r., dalej: ustawa o informowaniu o cenach towarów i usług). Jest to wynik tzw. Dyrektywy Omnibus*. Obowiązek ten należy stosować od dnia 1 stycznia 2023 r.

Istota tego obowiązku sprowadza się do konieczności podawania – w przypadku informowania o obniżce ceny towaru czy usługi – najniższej ceny tego towaru czy usługi z ostatnich 30 dni (co do zasady – od której są wyjątki).

*Dyrektywa Omnibus to powszechnie używany skrót dyrektywy unijnej, której pełna nazwa to: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta, Dz.U.UE.L.2019.328.7 z dnia 2019.12.18.

Jaki jest cel?

Celem zmiany jest wyeliminowanie zjawiska „sztucznego zawyżania cen”, które polega na intencjonalnym zawyżeniu ceny na chwilę przed planowaną promocją. W efekcie tego zjawiska konsument będąc przekonanym, że trafił na świetną okazję – decyduje się na zakup i płaci faktycznie regularną cenę produktu (bądź nawet wyższą od regularnej), ewentualnie tylko niewiele niższą cenę od regularnej. Sama decyzja o podjęciu zakupu w dużej mierze jest wynikiem tego, że na klienta oddziałuje psychologiczny mechanizm hasła: „promocja”, który najczęściej powoduje że konsumenci inaczej postrzegają cenę przedstawianą jako promocyjną niż taką która jest prezentowana jako cena regularna. W większości wypadków powoduje to odczucie o atrakcyjności danej oferty, a konsumenci są wówczas bardziej podatni na mniej świadome dokonywanie wyborów, tj. dokonują zakupów na które normalnie nie zdecydowaliby się.

Co należy rozumieć pod pojęciem: „informowanie o obniżeniu ceny towaru / usługi”?

• Jest to każdy przypadek podawania do wiadomości skierowanej do ogółu / większości / znacznej liczby konsumentów faktu obniżenia ceny towaru / usługi.
• Każdy ogólnodostępny komunikat z którego wynika obniżenie ceny / w którym ogłasza się i prezentuje obniżkę cen.
• Każdy ogłaszany publicznie komunikat stanowiący oświadczenie promocyjne.
• Sposób komunikowania obniżki cen może przybierać różnorodne formy – nie tylko pisemne, ale także wynikające z kontekstu sytuacyjnego, np.:
  • użycie takich słów jak „promocja”, „obniżka”, „okazja”, „przecena”, „oferta specjalna – obniżamy ceny”, „wielka okazja”,
  • zamieszczenie obok ceny informacji że należy od niej odliczyć określony procentowo rabat np. „-50%” czy po prostu zamieszczenie obok ceny napisu „-50%”,
  • ogłoszenia „dzisiaj taniej o kwotę VAT”,
  • przekreślenie wyższej ceny i podanie nowej ceny, np. 100 zł / 50 zł,
  • oznaczenie ceny wyróżniającym się kolorem (w szczególności czerwonym) bądź sytuacja gdy na regularnej białej etykiecie / metce na „starej” cenie naklejony jest pomarańczowy / żółty pasek z nową ceną.
• Istotne jest, jakie wrażenie werbalne, jak i wizualno-psychologiczne odgrywa dany komunikat, tj. czy wydany komunikat pozwala na jego odbiór jako obniżkę ceny (ofertę specjalną / promocję).
• To nie tylko komunikat promocyjny sprzedawcy zamieszczony na stronie internetowej czy w sklepie stacjonarnym, ale także ogłoszenia promocyjne zawarte w reklamach (w tym np. gazetkach promocyjnych).

Co należy rozumieć pod pojęciem towaru i usługi?

Podkreślenia wymaga, iż polski ustawodawca w stosunku do unijnej regulacji poszedł o krok dalej i obowiązek informowania o najniższej wcześniejszej cenie dotyczy zarówno towarów jak i usług w rozumieniu ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług.  Zgodnie z przepisami unijnego prawa konsumentów, wystarczające byłoby bowiem zastrzeżenie regulacji wyłącznie dla towarów rozumianych jako rzeczy ruchome.  Polski ustawodawca rozszerzył zakres przedmiotowy ustawy nie tylko o usługi, ale także samo pojęcie towarów jest szersze niż definicja unijna.

Zgodnie z polskimi przepisami:

• Towar – rzecz, energia oraz prawa majątkowe zbywalne.
• Usługi – czynność świadczona odpłatnie, wymieniona w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej.

Tym samym obowiązki informacyjne dotyczące obniżek cen dotyczą nie tylko rzeczy ruchomych (np. obniżki ceny telewizora), ale dotyczą także np.: sprzedaży nieruchomości, usług gastronomicznych, hotelarskich.

Na czym polega istota obowiązku? Jaką cenę należy ujawnić? Jak prawidłowo uwidocznić cenę?

Sama treść ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług może delikatnie wprowadzać w błąd. Zgodnie bowiem z jej treścią, w przypadku informowania o obniżce ceny, należy podać także informację o najniższej cenie z ostatnich 30 dni (od czego są wyjątki – zaprezentowane dalej). Jak możemy jednakże wyczytać z samej Dyrektywy Omnibus oraz Zawiadomienia Komisji Europejskiej*, podanie takiej ceny to nie tylko kwestia informacji, ale także ma ona stanowić tzw. wcześniejszą cenę odniesienia pozwalającą na ocenę, czy nowa cena przedstawiana jako promocyjna faktycznie taką ceną jest i jaki jest poziom (wysokość) obniżki. Oznacza to tym samym, iż w przypadku gdy najniższą ceną z ostatnich 30 dni była cena 50 zł, cena regularna to kwota 100 zł, a w ramach najnowszej obniżki ma zostać wprowadzona cena 40 zł, ceną odniesienia jest cena 50 zł, a nie 100 zł. Wówczas konieczne jest wyraźne wskazanie ceny 50 zł i oznaczenie jej jako najniższej ceny z ostatnich 30 dni oraz ceny promocyjnej. Można, ale nie trzeba wskazywać ceny 100 zł – jeżeli sprzedawca podejmie decyzję o jej uwidocznieniu, powinien oznaczyć ją jako regularną cenę, ale taka informacja nie powinna „przyćmić” najniższej ceny z ostatnich 30 dni – to ta cena powinna być najbardziej widoczna i rzucać się w oczy. Jako nieprawidłową praktykę należy uznać przedstawianie najniższej wcześniejszej ceny tzw. „drobnym maczkiem”, poniżej czy na końcu metki czy cennika oraz wyeksponowanie poprzez np. wyboldowanie i oznaczenie dużymi cyframi pozostałych cen (w szczególności regularnej). Jeżeli promocja jest przedstawiana poprzez procent obniżki, to powinien być on liczony od najniższej ceny z ostatnich 30 dni przed wprowadzeniem obniżki. Przykłady prawidłowego i nieprawidłowego prezentowania cen znajdziesz poniżej:Wskazana etykieta stanowi zatem ogłoszenie o obniżce cen. Co do zasady zatem, przy ogłoszeniu o obniżce cen, należy uwidaczniać także najniższą wcześniejszą cenę. Jak możemy jednak wyczytać z Komunikatu Komisji Europejskiej: Jeżeli jednak obniżka ceny zostaje ogłoszona w formie ogólnego oświadczenia np. fizycznego banera lub komunikatu internetowego „wcześniejsza” cena nie musi być podana na tym samym nośniku, na którym prezentowane jest ogłoszenie o obniżce ceny. „Wcześniejsza” cena poszczególnych towarów objętych ogłoszeniem musi natomiast zostać podana w punkcie sprzedaży, tj. na odpowiednich metkach z cenami w sklepach lub w sekcjach cenowych interfejsów sklepów internetowych.

*Zawiadomienie Komisji – Wytyczne dotyczące wykładni i stosowania art. 6a dyrektywy 98/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony konsumenta przez podawanie cen produktów oferowanych konsumentom (2021/C 526/02).

Wyjątki od uwidaczniania najniższej ceny z ostatnich 30 dni

Zasadą jest, że przy ogłaszaniu obniżki cen wprowadzony obowiązek uwidaczniania najniższej ceny polega na ustaleniu i ujawnieniu najniższej ceny z ostatnich 30 dni przed wprowadzeniem obniżki. Jednak od każdej zasady istnieją wyjątki i chodzi tu o:

• Towary / usługi oferowane do sprzedaży w okresie krótszym niż 30 dni – jako najniższą wcześniejszą cenę należy wskazać najniższą cenę jaka obowiązywała od dnia rozpoczęcia oferowania towaru do sprzedaży;
• Towary, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności – należy wskazać cenę sprzed pierwszego zastosowania obniżki, a ww. terminy nie mają zastosowania. Biorąc pod uwagę powyższe, należy odczytać intencję ustawodawcy w ten sposób, iż w przypadku takich towarów należy uwidaczniać cenę z dnia poprzedzającego wprowadzenie promocji.

Kto i wobec kogo jest zobowiązany do realizacji obowiązku informacyjnego?

W tym zakresie polskie przepisy także „idą dalej” niż Dyrektywa Omnibus oraz Zawiadomienie Komisji Europejskiej. Obowiązek informowania o najniższej cenie towaru / usługi został wprowadzony do ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług, która ma zastosowanie w relacji przedsiębiorca – konsument oraz przedsiębiorca – przedsiębiorca à pod warunkiem, że przedsiębiorca dokonujący zakupu jest nabywcą końcowym. Jest to zatem rozszerzenie regulacji unijnej, która stawia sobie za cel ochronę konsumenta, tj. z Dyrektywy Omnibus i Zawiadomienia Komisji wynika iż opisywany obowiązek informowania o cenach ma zastosowanie wobec konsumentów.

Z nieoficjalnego stanowiska UOKiK wynika, że ograniczy się jednakże do weryfikacji przestrzegania tego obowiązku w relacji przedsiębiorca – konsument*. Nie zapomnijmy jednakże, że kontrolę w tym zakresie może przeprowadzić także Inspekcja Handlowa. Z całą pewnością opisane obowiązki informacyjne dotyczą sprzedawców towarów i usług. Ale nie tylko. Zgodnie z Zawiadomieniem Komisji, które w tym zakresie są powielone w uzasadnieniu ustawy wprowadzającej do polskich przepisów Dyrektywę Omnibus, ciążą one także na pośrednikach, jeżeli:

• jest on faktycznym sprzedawcą lub
• prowadzi sprzedaż w imieniu innego podmiotu.

Nadto, zgodnie z ustawą o informowaniu o cenach towarów i usług, obowiązki informacyjne należy respektować także w przypadku reklamy, zatem ciążą one także na reklamodawcy (który w tym zakresie powinien otrzymać stosowne informacje od podmiotu zlecającego reklamę). Dotyczy to na przykład gazetek promocyjnych.

*https://www.prawo.pl/biznes/obowiazek-informowania-o-cenach-sprzed-obnizki,516770.html – data i godzina ostatniego dostępu: 30 stycznia 2023 r., g. 16:20.

Kiedy nie ma obowiązku informacyjnego w zakresie informowania o najniższej wcześniejszej cenie?

• Jeżeli przedsiębiorca obniża cenę, ale w żaden sposób nie ogłasza tego.
• Programy lojalnościowe czy spersonalizowane obniżki cen (co do zasady), np. obniżenie ceny w ramach zgromadzonych punktów, przyznanie klientowi rabatu z uwagi na urodziny. Jeżeli jednak programy lojalnościowe czy obniżki przedstawiane jako spersonalizowane są ogłaszane ogółowi klientów (np. sprzedawca prowadzi nagłośnioną akcję promocyjną: „dzisiaj taniej o 20% dla wszystkich uczestników programu lojalnościowego”, a komunikat ten jest skierowany do ogółu klientów).
• Ogólne oświadczenia marketingowe, takie jak „najlepsze ceny / najniższe ceny”, które promują ofertę sprzedawcy poprzez porównanie jej z ofertami innych przedsiębiorców bez odwoływania się do obniżki cen lub stwarzania wrażenia, że została ona zastosowana.
• Porównywanie cen.
• Oferty wiązane, np. 2+1 gratis.

Dyrektywa omnibus a polskie przepisy – najistotniejsze różnice w zakresie obowiązku informowania o cenach – porównanie

Należy pamiętać, iż dyrektywa unijna wskazuje minimum, jakie ma zostać przyjęte do przepisów krajowych. Jeżeli zatem w przepisach krajowych, została przewidziana szersza ochrona niż wynikająca z dyrektywy, to nie stanowi to naruszenia dyrektywy unijnej. Zgodnie z zasadami prawa unijnego, stosowanie przepisów wynikających z dyrektywy unijnej wymaga, co do zasady, przyjęcia przepisów krajowych, które mogą iść dalej niż przepisy unijne, tj. przewidywać szerszą / dalszą ochronę niż wynika to z regulacji unijnej, jeżeli nie stoi to w sprzeczności z zakresem i celem unijnej dyrektywy. Ww. porównanie ma na celu wyjaśnienie rozbieżności, aby nie wysnuć błędnych wniosków po samej lekturze Dyrektywy Omnibus i zawiadomienia Komisji Europejskiej.

Możliwe sankcje

W przypadku niewykonywania obowiązków informacyjnych Wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej może nałożyć kary finansowe w wysokości:

• do 20 000,00 złotych,
• do 40 000,00 złotych (w przypadku, gdy nieprawidłowości zostaną wykryte co najmniej trzykrotnie w ciągu roku).

Nadto, niewykluczane są także kary UOKIK: Prezes UOKiK, w przypadku stwierdzenia naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, może nałożyć karę w wysokości do 10 proc. obrotu na przedsiębiorstwo i do 2 mln zł na osobę zarządzającą.
Zapraszamy do kontaktu z autorką alertu prawnego.

Jeśli masz wątpliwości jak wdrożyć nowe przepisy, zapraszamy do kontaktu z autorką tekstu.

Lidia Mucha

radca prawny

Kancelaria Ostrowski i Wspólnicy

+48 608 391 142

l.mucha@ostrowski-legal.net

8 / 2 / 2023

Byliśmy doradcą prawnym w procesie emisji 4-letnich obligacji typu 𝘴𝘦𝘯𝘪𝘰𝘳 𝘯𝘰𝘯-𝘱𝘳𝘦𝘧𝘦𝘳𝘳𝘦𝘥

Gratulujemy Aleksandrze Kołodzińskiej ukończenia studiów podyplomowych w zakresie Prawa Medycznego

Jesteśmy partnerem jednej z największych w regionie konferencji biznesowych – Biznes Trendy 2024

Starsze